Aankijken
“Heb je een studentenpasje?” vroeg de caissière van het VUmc restaurant. Als je me dat 15 jaar geleden had gevraagd, dan was dat doodnormaal geweest, maar nu? Even zat ik vast in haar blik. De vrouw had een pittig kort zwart geverfd kapsel. Een leesbril voor haar blauwe ogen kon me niet afleiden van de enorme grijns op haar gezicht. De fonkelende gouden tand maakte het beeld compleet. Tegelijkertijd zou ze in mijn gezicht hebben kunnen zien dat ik me behoorlijk moe voelde, maar toen haar glimlach verscheen voelde ik me weer die student. Door even iemand goed aan te kijken kan je de hele sfeer naar je hand zetten.
Geraakt door dit moment ben ik een experiment aangegaan. Ik wilde weten wat er tussen mensen gebeurt als ze 1 minuut de tijd krijgen om elkaar aan te kijken. Tijdens een leiderschapstraining heb ik 5 mensen tegenover 5 collega’s gezet. Ze mochten niets zeggen, alleen aankijken. Het ongemak sloeg toe bij het ingaan van de tijd. Die ene minuut was voor sommige deelnemers een eeuwigheid. Zij vroegen zich af wat ze aan het doen waren of voelden helemaal niets. Anderen werden juist geraakt en voelden een groeiende interesse voor hun collega. “Ik heb nog nooit zo lang naar haar gekeken” zei een deelnemer enthousiast. En ze vroeg zich af hoe het kwam dat ze de ander nooit eerder zo gezien had.
Waarom nemen we zo weinig tijd om elkaar aan te kijken? De momenten dat ik het meeste moeite heb gehad om een ander aan te kijken gingen gepaard met het zelfde gevoel. Mijn allereerste spreekbeurt, betrapt door mijn moeder of een door langdurig prednisongebruik opgeblazen gezicht. Schaamte door teveel onzekerheid. Het liefst wil je wegrennen van de situatie, maar je verstart en krimpt ineen. Er is geen ruimte meer om elkaar te vinden: geen inspiratie, geen vooruitgang.
Sta jij je ook wel eens teveel onzekerheid toe? Je weet dat je je nergens voor hoeft te schamen als je gewoon laat zien wie je bent. De Servische kunstenares Marina Abramovic laat dat in het volgende filmpje prachtig zien. Zij is een paar maanden in het New Yorkse MoMa museum gaan zitten om mensen recht in de ogen aan te kijken. Let op wat er gebeurt als haar ex-man tegenover haar komt zitten. Alle schaamte wordt in één klap afgebroken.