De snelste weg naar leiderschap

We leven in een tijd dat ons bewustzijn een steeds belangrijkere rol in ons persoonlijk leiderschap lijkt te hebben. Alles moet mindful, want door minder op actie gericht te zijn en meer op reflectie zouden we effectiever en productiever worden. Daar zit misschien wel wat in, want we worden rustiger als er een balans tussen werk en privé is. Mediteren, een rijk sociaal leven en sport maken ons gezonder en gelukkiger, maar moet dat allemaal bewust?

Onbewust vergeten en bewust herinneren

De ervaring die leukemie me heeft gegeven was op het moment misschien zo mindful als het maar zijn kan. De dood in de ogen aankijken bracht me in een staat van verlichting. Dit kan ik het best omschrijven als: de combinatie van verlangen naar de dood en de macht om de meest belangrijke keuzes in het leven te kunnen maken. Zo wilde ik vlak na de diagnose een testament opstellen en leek helder voor ogen te hebben hoe de zaken na mijn dood geregeld moesten worden. Maar als ik er nu op terugkijk was het meer de invloed van medicatie (ik hallucineerde mezelf de hemel in!) en mijn eigen voorstellingsvermogen die mijn bewustzijn beïnvloedde. Er is zoveel dat ik vergeten ben, waardoor ik nu het idee heb dat het helemaal niet aan mijn bewustzijn heeft gelegen. Hoe ik er meer dood dan levend bij lag, kan ik moeilijk voor de geest halen. Anderen vertellen erover en ik herken me er niet in. Nee, ik herinner me liever hoe ik ontregelende opmerkingen kon plaatsen over de nieuwste schoenen van de verpleegkundige nadat ik voor de zoveelste keer moest overgeven. Er viel immers niet zoveel te lachen op de afdeling. Het bewust zijn van je angsten, nare ervaringen en andere onvolkomenheden lijken je hersenen vanzelf te verstoppen.

Intuïtie

Dat ik me een andere voorstelling van de dingen maakte was niet anders dan dat jij zou doen. De managementprofessor Henry Mintzberg noemt dit het verschil tussen praat- en daad-theorie. We gedragen ons naar ons mensbeeld, wereldbeeld en vooral ons zelfbeeld. In dat gedrag speelt ons bewustzijn volgens psycholoog Ap Dijksterhuis slechts voor 1 procent een rol. De andere 99 procent is onbewust. Managementdenker Manfred Kets de Vries ziet dit ook in de praktijk. “Leiders weten vaak niet waarom ze doen wat ze doen. Veel van wat ze doen bevindt zich buiten hun bewustzijn.” Volgens hem zijn we een product van onze vroegste omgeving en onze genetische eigenschappen. Dat verstoppen van ervaringen doet dus wel degelijk wat. Het wordt als lichamelijk vormgegeven wil geborgd in intuïtie.

Mystieke zelfbedwelming

Bewust leven is vandaag misschien het ideaal voor veel mensen, maar ik vind het mystieke zelfbedwelming. Ik ben niet beter geworden door bewust te worden. Sterker nog, er is zoveel in mijn gedrag en gedachten dat hetzelfde is gebleven. Het heeft me aan de andere kant ook niet slechter gemaakt door onbewust te leven. De kankerervaring is weergaloos, maar wat ik nooit had willen missen is de snelle verandering die je doorstaat. Ik doe de dingen nu niet met meer aandacht, maar ik kies veel makkelijker voor de dingen die aandacht nodig hebben. Dat maakt dat kanker de snelste weg naar leiderschap is.